YANIK
Isı, elektrik, ışık, kimyasal maddeler, radyasyon etkisi ile vücutta oluşan hasarlardır.
Yanık
Yanık, yakıcı bir maddeye maruz kalmaya bağlı olarak deride meydana gelen yaralanma şeklidir. Yanıklara bir ısı kaynağı, elektrik, kimyasal madde, sürtünme ya da radyasyon yol açabilir. Yalnızca, epidermis adı verilen derinin üst katmanının etkilendiği yanıklara yüzeysel veya birinci derece yanıklar denir. Epidermis ile birlikte derinin alt tabakası dermisin de etkilendiği yanıklar, kısmi kalınlıkta yanık ya da ikinci derece yanık olarak tanımlanır. Tam kalınlıkta veya üçüncü derece yanıklarda, derinin tüm katmanları etkilenir. Epidermis ve dermis tamamen yanmış olur. Dördüncü derece yanıkta ise, deri ve derinin altındaki dokuya ilaveten tendonlar, sinirler, kas veya kemik gibi daha derin dokuları da etkilenir.
Yanığın belirtileri, yanığın şiddetine göre değişir. Su toplanması, soyulma, deride renk değişiklikleri ve ağrı görülebilir.
Sıcak sıvı, buhar, ateş, elektrik, kimyasal madde, sürtünme ya da radyasyon yanıklara neden olabilir.
En sık olarak çocuklarda olmak üzere, yanık en fazla rastlanan yaralanma şeklidir. Ayrıca ısı kaynağına, elektriğe, kimyasal maddelere ve radyasyona maruz kalarak çalışılan mesleklere mensup kişilerde rastlanma olasılığı yüksektir.
Yanıklarda en sık rastlanan komplikasyon enfeksiyondur. Solunum kaynaklı yaralanmalarda zatürre meydana gelebilmektedir. Elektrik yanıkları kaslardaki hasar nedeniyle kompartman sendromu (kasların toplandığı alanda ödem) ve rabdomiyolize (vücuttaki kas dokularının herhangi bir sebeple ani ve hızlı bir şekilde hasar görmesi) neden olur. Yanık derecesine bağlı olarak kemik yoğunluğunda azalmaya ve kas kitlesinde kayba neden olabilir. Büyük yanıklarda hasta, psikolojik olarak etkilenerek travma sonrası stres bozukluğu yaşayabilir. Yanığın derecesine ve büyüklüğüne bağlı olarak rahatsız edici izler kalabilir. Güneş yanıkları cilt kanserine neden olabilir.
Isı kaynağı uzaklaştırılmalı, yanan kısım soğutulmalı, yanan bölge mümkünse kalp seviyesinin üzerinde tutulmalı, üzeri temiz bir bezle kapatılarak doktora başvurulmalıdır. Özellikle üçüncü derece ve daha üstü yanıklarda hiç bir uygulama yapılmadan acilen doktora başvurulmalıdır.
Yanıkların derinliği genellikle muayene ile teşhis edilebilir, ancak muayene ile teşhis konulamayan hastalarda biyopsi (mikroskopla incelenmek üzere doku örneği alınması) yöntemi de kullanılabilir
Tedavi yanığın derecesine göre belirlenir. Birinci ve ikinci derece yanıklar ilaç tedavisi ile iz bırakmadan 2-3 hafta içinde iyileşir. Dermis'in 2/3 ünden fazlası etkilenmişse iz ve işlev kayıpları görülür. Bu nedenle cerrahi müdahale gerektirebilir. Üçüncü derecede yanıklarda dermis ve epidermis tamamen yanmış olduğu için iz ve işlev kaybı olur ve cerrahi müdahale gerekir. Dördüncü derecede yanıklar cerrahi müdahale gerektiren, iyileşmesi uzun süren, kalıcı iz ve işlev kaybı bırakan yanıklardır.
Üçüncü ve dördüncü derecede yanıkların tedavisinde düzenli doktor kontrolünde olunması gerekir. Derinin tamamen iyileşmesi iki yıla yakın bir süre alabilir ve bu sürede bakımı aksatılmaması iz ve işlev kaybı bırakmaması açısından önemlidir.